Middeleeuws kerkje
De middeleeuwse parochiekerk van Netersel heeft haar oorsprong in een slotkapel, gewijd aan Sinte-Brigida, de patroonheilige van het dorp. Deze slotkapel, die al in 1340 wordt genoemd, maakte deel uit van een nabijgelegen “stenen huys” en vormde het hart van de religieuze gemeenschap.
Uit een oorkonde van 1554, uitgevaardigd door Karel V, blijkt dat Netersel oorspronkelijk tot de parochie van Bladel behoorde. De pastoor van Bladel vervulde daar ook de pastorale taken. De inwoners van Netersel klaagden echter over de grote afstand naar Bladel, vooral wanneer het ging om het ontvangen van sacramenten. Als gevolg hiervan werd Netersel in 1571 een zelfstandige parochie. De bestaande kapel aan de weg naar Casteren werd toen uitgebreid tot een klein parochiekerkje met slechts 48 zitplaatsen – een opvallend besluit, aangezien Netersel destijds met haar bescheiden omvang niet voldeed aan de gebruikelijke normen voor een parochie.
Bij de Vrede van Münster in 1648 werd het katholieke geloof verboden, en de kerk werd onttrokken aan de eredienst. Hoewel deze officieel aan de protestanten werd toegewezen, is er weinig bewijs dat zij het gebouw daadwerkelijk hebben gebruikt, aangezien er toen geen protestanten in Netersel woonden. Katholieken waren gedwongen om hun diensten te houden in schuurkerken.
Na een grote tegenslag, waarbij op 26 april 1794 de schuurkerk in vlammen opging, startten de inwoners van Netersel een strijd om hun oude kerk terug te krijgen. Ondanks aanvankelijke weerstand – waarbij de pastoor zelfs door de vicaris werd uitgemaakt voor “belhamel” – werd het pleidooi uiteindelijk succesvol. Met hulp van een comité in Den Bosch kon worden aangetoond dat de protestanten het kerkgebouw niet gebruikten. In 1795, nog voor andere Brabantse dorpen, kreeg Netersel als eerste haar kerk terug.
In 1932 bleek de kerk te klein geworden voor de groeiende gemeenschap. Er werd een nieuwe kerk gebouwd, een straat verderop. De fundamenten van de oorspronkelijke kerk, samen met de oude begraafplaats, liggen nog achter de oude pastorie aan De Hoeve 32 in Netersel. Deze historische locatie staat op de lijst van door het rijk beschermde archeologische monumenten en vormt een blijvende herinnering aan het rijke verleden van het dorp.
Tekst Bart Alemans
De eerste Middeleeuwse parochiekerk van Netersel ontstond uit een slotkapel met Sinte-Brigida als patroonheilige. De slotkapel wordt al in 1340 genoemd en behoorde bij “een steenen huijs”.
Uit een oorkonde van 1554 van Karel V, blijkt dat Netersel behoorde tot de parochie van Bladel en de pastoor van Bladel vervulde hier de pastorale plichten.
In boven genoemde akte wordt Netersel afgescheiden van Bladel, omdat de inwoners van Netersel hadden geklaagd, dat ze te ver van Bladel afwoonden, i.v.m. het toedienen van de sacramenten. In 1571 wordt Netersel een zelfstandige parochie. De kapel aan de weg naar Casteren wordt uitgebouwd tot een parochiekerkje met 48 zitplaatsen. Dit besluit was opmerkelijk, omdat Netersel erg klein was. De gemiddelde parochie had in de 16e eeuw ongeveer 100 huizen en 450 tot 500 parochianen. Netersel voldeed hier niet aan.
In 1648 bij de Vrede van Munster, wordt de uitoefening van de katholieke godsdienst verboden en de kerk aan de eredienst onttrokken en aan de protestanten toegewezen. De mate waarin die de kerk gebruikt hebben is onbekend, maar zover bekend waren er in Netersel toen geen protestanten.
De katholieken mochten hun diensten na verloop van tijd houden in schuurkerken. Nadat op 26 april 1794 de schuurkerk in Netersel was afgebrand hadden de inwoners van Netersel geprobeerd om de grote kerk weer terug te krijgen maar de vicaris van het bisdom had de pastoor van Netersel uitgemaakt voor “belhamel” en wilde er niets van weten. Na een beroep op een comité in Den-Bosch, waarbij men kon aantonen dat de kerk niet in gebruik was bij de protestanten, werd de kerk in 1795 definitief toegewezen aan de katholieken en had Netersel als eerste plaats in Brabant de kerk weer terug.
In 1932 werd de kerk te klein en werd er een straatlengte verderop een nieuwe kerk gebouwd. De fundamenten met begraafplaats liggen nog achter “de oude pastorie” De Hoeve 32, Netersel.
De locatie is opgenomen in de lijst van door het rijk beschermde archeologische monumenten.
